Jonge kinderen en ‘het rouwen’

De definitie van rouwen Rouwen is ’een  verlies een plaats geven in je leven’.

Als mens hechten we ons aan andere mensen. Als iemand overlijdt die belangrijk voor je was, is het normaal dat je verdriet hebt. Het fijne geluksgevoel  van een sterke familieband of een warme vriendschap maakt dat je diegene mist als hij of zij er niet meer is. Dat verdrietgevoel kan heel lang blijven maar je kunt er na verloop van tijd steeds beter mee omgaan. De overledene is dan zeker niet vergeten, blijft in je gedachten maar je hebt hem of haar voor jezelf een nieuwe plaats gegeven.

Kinderen rouwen anders dan volwassenen.  Het begrip ‘dood’  is voor kinderen tot een jaar of tien onwerkelijk.  Ze zien het in eerste instantie als een tijdelijke toestand, zoiets als slapen of weggaan en dan terug komen. De stappen in hun rouwverwerking –  ontkenning, boosheid, het gevecht, de depressie en de aanvaarding – lijken op die van volwassenen maar er zijn ook een aantal specifieke leeftijdsgebonden reacties. Jonge kinderen zijn bij het overlijden van een ouder vaak eerst bezorgd over de gevolgen voor hun eigen wereldje “Waar ga ik nu slapen?”, “Wie brengt mij nu naar school?”. Als een klasgenootje overlijdt is de eerste reactie vaak welke gevolgen dat voor hen persoonlijk heeft: “wie moet er nu naast me zitten?”, “met wie moet ik nu dan gamen?”

Het is voor de manier waarop kinderen met rouwen omgaan van doorslaggevend belang hoe de volwassenen in hun omgeving er mee omgaan. Als zij hun verdriet laten zien, zullen kinderen dat ook doen.  Zien kinderen volwassenen niet huilen en verdrietig zijn, dan zal t een kind zijn rouwen weken tot maanden uitstellen tot het zich veilig genoeg voelt om het verdriet toe te laten.
Alle onderzoeken naar het rouwen door kinderen benadrukken dat kinderen echt betrokken moeten worden bij afscheidsrituelen. Als een kind ziet dat een volwassene verdriet toont, is dat een signaal om dit ook te (mogen) doen.

Vaak hebben jonge kinderen schuldgevoelens na een overlijden. Ze kunnen nog geen logische verbanden leggen (als je ernstig ziek bent, kan je sterven) en hun manier van denken maakt dit soort  gedachtesprongen mogelijk. Vaak is dit schuldgevoel onzichtbaar, draagt een kind het jaren met zich mee en komt het opeens, naar aanleiding van iets totaal anders, naar buiten: “ik dacht dat het kwam omdat ik …”.  Het is daarom belangrijk een kind dat rouwt te laten weten dat het overlijden niet zijn schuld is ook al voelt dat voor jou als volwassene bijna als iets dat haast te onwerkelijk is om te hoeven benoemen.
Kinderen hebben voor ons soms vragen als : “Is het niet koud voor papa onder de grond?”, “Wordt mama daar nou niet nat?”, “Waar woont m’n zusje nou?”. Geef dan vooral een eerlijk en voor het kind begrijpelijk antwoord.  Een andere manier waarop kinderen soms reageren op een verlies is met een zogeheten ’regressie’.  Een  kind in de kleuterleeftijd  gedraagt zich opeens weer baby-achtig, een kind op de basisschool heeft opeens weer moeite met dingen die het voorheen beheerste en gaat bijvoorbeeld weer in bed plassen. Het kan ook zo zijn dat het kind heel opstandig wordt omdat het de willekeur of (schijnbare) toevalligheid van de dood niet snapt en accepteert. Soms negeert een kind dan een tijdlang het verlies, lijkt het op school normaal te functioneren en geen verdriet te hebben. Het kind ontkent het verlies en vlucht soms in zijn eigen fantasiewereld omdat het dit verdriet niet aankan of het niet kan uiten.

Het is belangrijk dat een rouwend kind wordt gesteund en geaccepteerd en dat we als volwassenen geduldig, begripvol en mild  omgaan met negatief of hulpeloos gedrag. Het zou  te ver voeren om hier dieper in te gaan op hoe wij als volwassenen zo goed mogelijk onze reacties, gedrag en opvoeding kunnen afstemmen op het verlies en rouwen  van- en door  een kind. Bijzondere hulp hierin kan het boek ‘Rouw bij kinderen en jongeren over het begeleiden van verliesverwerking’ van gedragspsycholoog Mariken Spuij, u wellicht bieden.
Meer informatie vindt u op https://www.nieuwezijds.nl/boek/rouw-bij-kinderen-en-jongeren/

Tot slot hebben we voor u ook nog wat boekentips over rouw voor kinderen van 6-12 jaar

• Ik mis papa – Kai Luftner en Katja Ghermann (4-7 jaar)
• Mols Hoop – Helen van Vliet en Kristina van Remoortel (4-7 jaar)
• Een opa om nooit te vergeten – Bette Westera (4-7 jaar)
• Ik had je nog zoveel willen zeggen – Martine van Nieuwenhuyzen (4-7 jaar)
• Siens Hemel – Bibi Dumon Tak (5-8 jaar)
• Vuurtoren – Koos Meinderts (7-10 jaar)
• Het Geheim van het Nachtegaalbos – Lucy Strange (10-12 jaar)